سوغات و صنایع دستی اردبیل کدامند؟ | آشنایی با سوغات و صنایع دستی اردبیل

در  این قسمت با سوغات و صنایع دستی اردبیل آشنا می شویم. احتمالا همه ما به محض آن که نام سوغات و صنایع دستی اردبیل به گوش‌مان می‌رسد به یاد عسل سبلان، سرشیر و کره محلی بسیار خوشمزه آن می‌افتیم اما این تنها بخش کوچکی از دنیای متنوع سوغات خوراکی و صنایع دستی اردبیل است که در سفر به این استان می‌توانید خریداری کنید. در ادامه همراه‌مان باشید تا لیستی از بهترین و معروفترین سوغات و صنایع دستی اردبیل را در اختیارتان قرار دهیم.

گلیم‌ بافی

گلیم‌بافی یکی از مهم‌ترین صنایع دستی شهر اردبیل است که شهرت جهانی دارد و نمونه‌های قدیمی‌ آن متعلق به دوره اشکانیان است. طرح و نقش‌های اصیلی که در این گلیم‌ به کار می رود نقش اژدها، گردونه مهر، خرچنگ و سماور سینی است و از این طرح‌ها بیشتر در نمین، مغان و روستاهای اطراف آن استفاده می‌کنند.

هنرمندان اردبیلی گلیم‌ها را در سه نوع ساده‌باف، برجسته و ورنی می‌بافند و اگر به آشنایی با جزئیات این محصول علاقه‌مند باشید باید بگوییم تارهای آن از نخ پنبه‌ای تاب‌دار و پود آن از پشم‌های الوان و ابریشم تهیه می‌شود.

جاجیم‌ بافی

جاجیم‌‌‌ بافی یکی دیگر از صنایع دستی‌ استان اردبیل است که بین مردم خلخال و دیگر روستایی‌های این منطقه رواج دارد. نقش‌های جاجیم ساده و گل‌دار است و هنرمندان جاجیم باف از آن برای تهیه سجاده، روتختی، پادری، رویه کرسی، پشتی، مبل و کیف استفاده می‌کنند.

جاجیم معمولا ابعادی حدود ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر مربع دارد و شما می‌توانید نمونه‌های زیبایی از آن را در بازار‌های سنتی اردبیل ببینید.

قالی‌ بافی

قدمت قالی بافی به قرن شانزدهم برمی‌گردد. جالب است بدانید که یکی از نفیس‌ترین قالی‌های موجود در جهان از نظر طرح و بافت قالی اردبیل است. نقش‌های این قالی ساده، قرینه و یکپارچه است و تار و پود آن از ابریشم بافته می‌شود. در بافت این نوع قالی از گره‌های ترکی و طرح‌هایی مانند مشایخی، ترنج‌دار، هراتی، گلدانی و ظل‌السلطان استفاده می‌شود.

پلاس‌ بافی

پلاس‌بافی از گذشته در منطقه‌های مختلف اردبیل و بیشتر در میان عشایر رونق داشته و از لحاظ ظاهری و روش بافت به گلیم شباهت زیادی دارد. برای تولید پلاس از نخ پنبه‌ای و پشم استفاده می‌شود و اگر به بازار‌های اردبیل بروید می‌توانید زیبایی این هنر را در وسیله‌هایی مثل زیرانداز، خورجین، سجاده و کیف ببینید.

چنته‌ بافی

چنته‌بافی یکی از صنایع دستی قدیمی اردبیلی‌ها است که بافت و ابعادش به گلیم و جاجیم و مواد اولیه‌اش به قالی و ورنی شباهت زیادی دارد. چنته یا آینه‌دان نوعی کیف دسته‌دار سنتی است که برای تولید آن دو قطعه قالی مستطیل شکل را با ابعاد ۳۰ در ۴۰ سانتی‌متر روی هم قرار می‌دهند و با استفاده از دستگاه کرک‌‌چال آن را از سه طرف به هم می‌دوزند و طرف دیگر آن را باز می‌گذارند.

اجاق‌ قراقی

اجاق‌ قراقی در زبان محلی به معنی نوعی حفاظ برای اجاق است. از این پارچه دست‌باف تمام پشمی برای مراقبت از فرش یا زیرانداز در برابر شعله‌های آتش اجاق استفاده می‌شود و تولید آن بین عشایر دشت مغان رواج دارد. اجاق قراقی از نظر روش بافت و شکل ظاهری به جاجیم شبیه است و برای بافتن آن از نقش‌های هندسی و تجربی استفاده می‌کنند.

خورجین‌ بافی

خورجین کیسه‌ای بزرگ است که به‌ صورت دو‌طرفه بافته می‌شود و از آن برای قرار دادن پشت موتور سیکلت، دوچرخه و بعضی از چهارپایان استفاده می‌کنند. هنر خورجین‌بافی بین عشایر اردبیل به‌‌ ویژه عشایر شاهسون رونق خوبی دارد و برای تولید آن از جاجیم و یا پلاس استفاده می‌شود.

عرض این محصول پرکاربرد بین ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر است و همان‌ طور که می‌توان حدس زد مواد اولیه‌ آن هم بومی است و آن را از پشم‌های رنگی، موی بز و نخ پنبه‌ای می‌بافند. خورجین‌های اردبیل بین روستایی‌ها از نظر کیفیت و زیبایی معروف است.

مسند بافی

مسند نوعی گلیم کوچک تزئینی است که از نقش‌هایی مانند شکارگاه، گلدانی، سه‌پایه، قره‌باغی و ترنج بافته می‌شود. برای درست‌کردن رنگ مسندها از گیاهان استفاده می‌کنند. ساکنین نمین و خلخال در زمینه تولید مسند‌ نقش‌ برجسته معروف‌اند و این مسندها به کشور‌های اروپایی هم مانند آلمان صادر می‌شود.

نمکدان‌ بافی

نمکدان بافته‌‌ای شبیه به کیسه است که برای حمل و نگهداری سنگ‌های ساییده شده و درشت نمک به کار می‌رود و تولید آن در میان عشایر اردبیل رایج است. بافت نمکدان شبیه به جاجیم و گلیم است و به شکل استوانه دوخته می‌شود. نقش‌هایی که در نمکدان‌بافی به کار می‌روند طرح‌هایی از گیاهان و حیوان‌ها است که از طبیعت الهام گرفته شده است. هنرمندان برای داخل نمکدان‌ پارچه‌ای از جنس متقال به‌عنوان آستر می‌دوزند تا نمک با پشم برخورد نداشته باشد.

سفالگری

سفالگری یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی تولید شده توسط انسان‌ها است که قدمت آن به دوران اشکانیان و قبل از آن برمی‌گردد. سفالگران اردبیلی با استفاده از خاک رس، که میزان خالصی کم و چسبندگی‌ زیادی دارد، گل می‌سازند و با کمک دست‌های هنرمندشان این گل را به اشکالی مثل لیوان، کوزه، مجسمه و کاسه در می‌آورند.

سفال‌ها را بعد از شکل دادن در کوره‌ قرار می‌دهند و رنگ طبیعی آن‌ها از نخودی تا قرمز تغییر می‌کند. محصول نهایی از گل پخته شده‌ و بدون لعاب است و کاربرد‌های زیادی دارد.

سراجی

سراجی یکی از صنایع دستی اردبیل است که به هنر ساخت زین اسب با چرم گفته می‌شود. این محصول‌های دست‌دوز و ظریف که از چرم دباغی‌شده تولید می‌شوند در کشور آذربایجان نیز طرفداران زیادی دارند. به کسی که بر پشت اسب زین می‌گذارد و یا هنرمندی که زین را می‌سازد سراج می‌گویند. این زین‌ها در کشور طرفداران خاص خود را دارد و وسیله‌ای تجملی به حساب می‌آید.

ملیله کاری

ملیله‌کاری یکی از صنایع دستی اردبیل است و به هنر ساخت زیورآلات، ظرف‌ها و اشیاء زینتی با استفاده از فلز و مفتول‌هایی از جنس طلا، نقره و مس گفته می‌شود. آثار به‌جامانده از این هنر نشان می‌دهد قدمتی سه‌هزار ساله دارد و از قدیمی‌ترین روش‌های ساخت زیورآلات به شمار می‌رود.

خراطی

خراطی به هنری گفته می‌شود که در آن چوب را با استفاده از حرکت دورانی می‌تراشند و آن را با ایجاد خراشیدگی و فرورفتگی شکل می‌دهند. در خراطی هرچه چوب فشرده‌تر و محکم‌تر باشد محصول ظریف‌تر و بادوام‌تر است.

هنرمندان خراط اردبیلی با استفاده از چوب درخت‌های گردو، زبان گنجشک، نارون و توسکا وسایلی مثل عصا، وردنه، قلیان، مبلمان، میز، آباژور و صندلی را می‌سازند. اگر به داشتن این وسایل دست‌ساز علاقه دارید می‌توانید آن‌ها را از بازارهای شهر بخرید.

سرشیر و کره

استان اردبیل به دلیل قرارگیری در منطقه کوهستانی و کوهپایه‌ای در تولید دام کشور نقش مهمی ایفا می‌کند؛ از این جهت لبنیات این منطقه نیز از کیفیت بالایی برخوردار است. در میان انواع لبنیات، سرشیر و کره محلی این منطقه طرفداران بسیار زیادی دارد و خوردن آن با عسل طبیعی سبلان جزو وعده‌هایی ست که نباید آن را از دست بدهید.

باقلوا

باقلوا از شیرینی‌هایی‌ ست که در نقاط مختلف ایران به شیوه‌های مختلفی تهیه می‌شود. در اردبیل، این شیرینی پرطرفدار با ترکیب مواد گوناگونی مانند شکر، ماست، شیر، تخم‌مرغ، گردو، پودر پسته، آب لیمو، آرد گندم و نشاسته و روغن مایع طبخ و در شیرینی و نان فروشی‌های مختلف شهر به فروش می‌رسد. گاهی اوقات برای بهتر کردن مزه باقلوا، از عسل به جای شکر استفاده می‌کنند.