مسجد نصیرالملک | از زیباترین جاهای دیدنی شیراز

مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز در فصل بهار است. بازی نور و رنگ در مسجد نصیرالملک شما را شگفت زده خواهد کرد.مسجد نصیرالملک دارای بخش های مختلف بوده که هرکدام زیبایی حیرت انگیزی در خود دارند. همچنین این مجموعه به نام مسجد صورتی نیز شهرت دارد. در این مقاله به همراه تصاویر سعی شده تا شما با بخش های مختلف مسجد نصیرالملک آشنا شوید.

مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی یکی از مساجد قدیمی شیراز است. این مسجد در محله گود عربان که در قدیم به محله اسحق بیگ معروف بوده واقع در جنوب خیابان لطفعلی‌خان زند و در نزدیکی شاه‌چراغ وبه معماری میرزا رضا کاشی گر و حاج محمد حسن معمار ساخته شده‌است. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۸ ه.ش با شمارهٔ ثبت ۳۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . مجموعۀ نصیرالملک عبارتند از مسجد، خانه‌ای قدیمی که در گذشته مسکونی بوده است، حمام، آب‌انبار و … متأسفانه بخش بزرگی از این مجموعۀ باشکوه در جریان گسترش شهر شیراز و در اثر خیابان‌سازی و احداث ساختمان های مدرن از بین رفته است. از خانۀ قدیمی نصیرالملک تنها تالار اصلی بنا، بخشی از حیاط اندرونی به علاوۀ بخش بیرونی و زیرزمین باقی مانده است. این خانۀ قدیمی روزگاری سرای خاندان نصیرالملک بوده است. خاندان نصیرالملک خانواده‌ای اصیل و نژاده بوده‌اند. فرزند سوم حاج قوام‌الملک نصیرالملک یعنی حاجی میرزا حسنعلی خان نصیرالملک از حکام فارس در دورۀ قاجار بوده است.

تاریخچه مسجد نصیرالملک

نخستین خشت بنای مسجد نصیرالملک شیراز در سال ۱۲۹۳ و به دستور حاکم وقت فارس، میرزا حسن علی خان (که به نصیرالملک شهرت دارد) نهاده شد. میرزا حسن علی خان همانند بسیاری از حاکمان آن زمان، می‌خواست پیش از مرگش اثری ماندگار از خود به یادگار گذارد که نام او را برای همیشه در تاریخ کشورمان زنده نگه دارد. به همین منظور به دو تن از معماران برجسته و صاحب نام ایرانی دستور داد که در ساخت مسجدی شکوهمند با یکدیگر همکاری کرده و اثری جاودانه خلق کنند.این دو معمار که به میرزا رضا کاشی گر و حاج محمد حسن معمار شهرت داشتند، در ساخت بنای مسجد نصیرالملک شیراز از هیچ کوششی دریغ نکردند و پس از ۱۲ سال کار و تلاش، این اثر ارزشمند هنری و تاریخی را آفریدند. با وجود اینکه مسجد نصیرالملک شیراز در آن زمان (سال ۱۳۰۴ ) از تمام مساجد شیراز زیباتر بود، اما چیزی کم داشت؛ چیزی که این مسجد را از سایر مساجد کشورمان متفاوت سازد و در آن روح و جان هنر اصیل ایرانی را بدمد.طولی نکشید که حاج میرزا آیت، شیشه های مشبک و رنگی خود را نیز بر آن افزود. شیشه های خوش طرح و رنگ و زیبای میرزا آیت چون تکه ای گم شده، مسجد نصیرالملک شیراز را به همان اثری که میرزا حسن علی خان در آرزوی احداث آن بود مبدل ساخت.

ویژگی های معماری مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی کاری از ارزنده‌ترین مساجد ایران و از دیدگاه ساختمان‌سازی به ویژه مقرنس بی‌مانند است مساحت آن ۲۸۹۰ متر مربع و زیربنای آن ۲۲۱۶ متر مربع است در این مسجد از شیشه‌های رنگی استفاده شده به همین علت آن را مسجد صورتی ایران نیز می‌گویند. مسجد یک سر در ورودی دارد و دو ورودی دیگر آن به کوچهٔ جنوبی و مسجد و به امامزادهٔ جنب آن مرتبط است. ورودی اصلی مسجد از کاشی هفت رنگ با تزیینات فراوانی از گل سرخ گل زنبق شیراز است. این سردر دارای دو جرز است و هر جرز به سه قسمت تقسیم شده و در بالای آن یک تابلو با کاشی هفت رنگی قرار دارد سردر با یک فرورفتگی قرار دارد در چوبی مسجد دارای قابی سنگی با تزیینات اسلیمی و سنگ یکپارچه بزرگ است و روی آن یک قوس پنج او هفت به کار رفته در بالای قاب سنگی یک کتیبهٔ کوچک که سنگی با شعر شوریده شیرازی و تاریخ ساخت آن با خط نستعلیق آمده‌است. از ورودی اصلی مسجد وارد هشتی می‌شویم که با یک پیچ ۹۰ درجه در سمت چپ به راهرویی می‌رسد که به حیاط مسجد وصل می‌شود این هشتی با آجر ساخته شده و تنها به قرینه در ورودی تابلوی از کاشی نصب گردید که در پایین این تابلو شعر معروف سعدی و نام معماران آماده است. حیاط این مسجد به شکل چهار گوش است که در میان آن یک حوض به طول و عرض ۴/۵ _۱۶/۵ متر در مقابل ایوان مسجد احداث شده و دور تا دور این مسجد با کاشی هفت‌رنگ تزیین شده. این مسجد دارای دو ایوان است ایوان شمالی که با ارتفاع هشت متر ساخته شده و ایوان جنوبی که فاقد کاربری خاصی می‌باشد به منظور قرینه‌سازی با ایوان شمالی ایجاد شده. طاق نمای سمت ایوان جنوبی به علت وجود دو در که یکی به داخل اتاق کوچک ایجاد شده و دیگری به گلدسته‌ها راه دارد تقارن خود را از دست داده‌اند.مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای سه نیم طاق در سه طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد، همچنین این ایوان داری ۴ غرفه است و سقف میانی آن با مقرنس کاری و کاسه‌سازی پنج کاسه مزین گشته‌است. ایوان جنوبی نیز دارای دو گلدسته است و در حیاط آن نیز حوضی مستطیل شکل و سنگی با فواره وجود دارد.

کاشی کاری های اطراف حیاط آنقدر زیبا کار شده اند که هوش از سر شما می ربایند و شما را محو تماشای خود می کنند. پس از تماشای معماری دیدنی و کاشی کاری ها و مقرنس کاری های طاق نماهای حیاط، به هیجان انگیزترین بخش بازدید خود خواهید رسید.

شبستان‌های مسجد نصیرالملک

مسجد صورتی شیرازی دو شبستان دارد. یک شبستان که در غرب بنا واقع شده است و شبستان غربی نام گرفته است و یک شبستان که در شرق بنا واقع شده است و شبستان شرقی نام گرفته است. شبستان غربی سراسر از آجر سفالی پوشیده شده است. این شبستان بیشتر در معرض دستان توانمند هنرمندان دورۀ قاجار قرار گرفته است و از زینت و نقش و نگار بیشتری برخوردار است و بنابراین به حتم زیباتر است. شبستان غربی طاقی دارد که بر فراز ستون‌هایی سنگی قرار گرفته است. این ستون‌های سنگی خود نیز با طرحی مارپیج زینت یافته‌اند و بسیار دلکش هستند. این ستون‌های دلربا در دو ردیف شش‌تایی قرار گرفته‌اند. دوازده عدد بودن این ستون‌ها به نیت دوازده امام معصوم ما شیعیان است.

شبستان غربی مسجدنصیرالملک

شنگ‌تراشی‌ها و نقش و نگارهای شبستان غربی از مسجد وکیل شیراز و همچنین مسجد مشیر شیراز الهام گرفته شده است. این سنگ‌تراشه‌ها از سنگ گندمک یکپارچه ساخته شده‌اند. در واقع سنگ گندمک یکپارچه با ظرافت خاصی تراش خورده است و این سنگ‌تراشه‌های باشکوه را پدید آورده است. علاوه بر سنگ‌تراشه‌ها طاق و دیوارهای شبستان غربی به واسطۀ کاشی‌هایی خوش رنگ و جلا زینت یافته‌اند. همچنین آسمانۀ شبستان غربی با نگاره‌های اسلیمی و نقش‌های گل و بته زینت یافته است و با آیاتی از قرآن که با خط ثلث نگاشته شده‌اند زیبایی و شکوه را به حد اعلای خود رسانده. سحرانگیز اینکه کف این شبستان به واسطۀ کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ فرش شده است. این همه زیبایی و جلا در یک شبستان جمع شده است و به حق چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. این شبستان به واسطۀ اصول خاص معماری که در آن به کار گرفته شده است خنک‌تر از شبستان شرقی است. به همین دلیل در تابستان‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفته است و شبستان تابستانه نام گرفته است.

شبستان شرقی مسجد  نصیرالملک

شبستان شرقی هفت ستون دارد. ستون‌ها در این شبستان خالی از نقش‌های مارپیچی هستند و ساده‌اند. سقف شبستان شرقی با کاشی‌کاری مزین و منقش شده است. ستون‌های هفت‌گانۀ شبستان شرقی درست در مرکز این شبستان واقع شده‌اند. در مقابل شبستان شرقی یا زمستانه ایوانی تقریباً بزرگ که ۶ متر عرض دارد به چشم می‌خورد. این ایوان به واسطۀ ۸ طاق‌نما از صحن اصلی مسجد جدا می‌شود. این ایوان ۷ جرز آجری دارد. بر سطح جرزهای هفت‌گانه و همین طور بر پیشانی طاق‌نماهای هشت‌گانه آیات قرآن با خط ثلث نگاشته شده است. در میان آیات قرآن نقش و نگارهایی ظریف از گل و بته دیده می‌شود.

برای بازدید از این مجموعه زیبا به شما پیشنهاد می کنیم حتما فصل بهار را انتخاب کنید.

آدرس مسجد نصیرالملک : استان فارس، شهر شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، کوچه نصیرالملک.

زمان بازدید مسجد نصیرالملک : 08:00 تا 18:00 در شش ماه اول سال و 07:00 تا 16:30 در شش ماه دوم سال بازدید از مسجد در ساعت : 13:00 تا 15:00 در نیمه اول سال و در ساعت 11:30 تا 15:00 در نیمه دوم سال امکان‌پذیر نیست.

هزینه بازدید مسجد نصیرالملک: 5000 تومان برای گردشگران ایرانی و 50000 تومان برای گردشگران خارجی.